Melissos z Samos (V wiek p.n.e.) – samijski dowódca, filozof eleacki nawiązujący do atomizmu Demokryta i Leucypa.

Niewiele wiadomo o jego życiu. Urodzony prawdopodobnie pod koniec VI w. p.n.e. (być może w 515, na pewno nie później niż w 470). Pozostawał w kontaktach z eleatami, niewiele starszy od Zenona, był uczniem Parmenidesa, od którego przejął wiele idei filozoficznych. Usystematyzował jego naukę i przejął od niego tezy, jednak wprowadził drobne zmiany. Traktuje byt jako coś absolutnego. Jednoznaczne pojęcie bytu ma się stosować do tej samej definicji. Według Plutarcha był zasłużonym politykiem samijskim. W latach 441-440 był dowódcą samijskiej floty, która w tym czasie odniosła sławne zwycięstwo nad flotą ateńską.

Melissos był trzecim i ostatnim członkiem antycznej szkoły filozoficznej zwanej Szkołą eleacką (nazwa pochodzi od greckiej kolonii w Elei). Powstała ona jako reakcja na antropomorfizm greckiej religii. Eleaci wierzyli w jednorodność materii, odrzucali istnienie czasu i ruchu, co wykazywał między innymi Zenon z Elei.

Jako pierwszy wprowadził do filozofii wyraz hyle w znaczeniu ogólnym, na określenie czegoś cielesnego, czyli materii. W ten sposób Melissos zwalcza możliwość istnienia absolutnej pustki (nie-bytu), ponieważ nie można jej logicznie zdefiniować na podstawie pojęcia bytu.

Byt w sensie materialnym

• jest nieskończenie wszystkim
• jest poza konkretnym miejscem i czasem
• absolutnie nieograniczony
• jest jedyny
• wyklucza istnienie czegokolwiek poza sobą

W związku z tym pojęcie bytu mieści w sobie pojęcie pustki i wszelkie pojęcie hyle. W ten sposób logika zostaje postawiona ponad doksa, czyli wiedzę o świecie zmysłowym. W wyniku tego Melissos odmawia wartości prawdy poznaniu zmysłowemu jako czemuś, co ulega zmianie i tym samym nie może być pojmowane i przedstawiane w stałych kategoriach bytu. A ponieważ człowiek nie może wyjść poza doznanie zmysłowe, więc doznanie prawdziwe-umysłowe jest dla niego niemożliwe.

Źródło: Wikipedia;  Władysław Tatarkiewicz, Historia Filozofii tom I